GP:पंचास्तिकाय संग्रह-सूत्र - गाथा 57 - समय-व्याख्या
From जैनकोष
द्रव्यकर्मणां निमित्तमात्रत्वेनौदयिकादिभावकर्तृत्वमत्रोक्तम् । न खलु कर्मणा विना जीवस्योदयोपशमौ क्षयक्षायोपशमावपि विद्येते; तत: क्षायिकक्षायोपशमिकश्चौदयिकौपशमिकश्च भाव: कर्मकृतोऽनुमंतव्य: । पारिणामिकस्त्वनादिनिधनो निरुपाधि: स्वाभाविक एव । क्षायिकस्तु स्वभाव्यक्तिरूपत्वादनंतोऽपि कमर्ण: क्षयेणोत्पद्मानत्वात्सादिरिति कर्मकृत एवोक्त: । औपशमिकस्तु कर्मणामुपशमे समुत्पद्मानत्वादनुपशमे समुच्छिद्यमानत्वात् कर्मृकृत एवेति ।
अथवा उदयोपशमक्षयक्षयोपशमलक्षणाश्चतस्रो द्रव्यकर्मणामेवावस्था:, न पुन: परिणामलक्षणैकावस्थस्य जीवस्य; तत उदयादिसंजातानामात्मनो भावानां निमित्तमात्रभूततथाविधानस्थत्वेन स्वयं परिणमनाद᳭द्रव्यकर्मापि व्यवहारनयेनात्मनो भावानां कर्तृत्वमापद्यत इति ॥५७॥